Sözcü Yazarı Nedim Türkmen 600 Bin EYT'liye maaş bağlanmadığını ifade eden köşe yazısı yazdı.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusu uzun süredir Türkiye'nin gündeminde olan ve çözülmeyi bekleyen bir sorun idi. Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri nedeniyle seçimi kazanmak için iktidar, EYT ile ilgili düzenlemeleri içeren Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu Meclis'ten çıkardı ve kanun Cumhurbaşkanı'nın onayının ardından 03.03.2023 günü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Düzenleme ile 08.09.1999 tarihinden önce işe girip; prim ödeme gün sayısı ve hizmet yılı şartını dolduranların yaşa bakılmaksızın emekliliğine imkan sağlandı. Bu yasa kapsamında ilk olarak 1 milyon 662 bini SSK, 89 bini Bağ-Kur ve 496 bini emekli sandığı olmak üzere 2 milyon 246 bin kişi emeklilik hakkına kavuştu. Kanunun yayımından sonra da, prim ödeme gün sayısı ve hizmet yılı şartını dolduracak olanlar ile birlikte EYT kapsamında toplam 4 milyon 487 bin kişi emekliliğe hak kazanmış olacak.
SEÇİM BİTTİ, MALİYET YÜKSELDİ, İŞLEMLER YAVAŞLADI
EYT'nin toplam maliyeti en düşük emekli maaşı 7.500 TL'ye çıkartılmadan önce 255 milyar TL olarak hesaplanıyordu. En düşük emekli aylığının 7.500 TL'ye çıkartılması dikkate alındığında, bu maliyetin 325 milyar TL'ye çıktığını söyleyelim.
1.8 milyon çalışan, EYT kapsamında emeklilik başvurusunu gerçekleştirdi fakat halen EYT'ye başvurup emekli olamayan 600 binin üzerinde kişi var. SGK'nın ayda 35-40 bin, yılda 450-500 bin kişiye emekli aylığı bağlayacak kapasitesi varken, bunun üzerine 1.8 milyon EYT kapsamında emeklilik talebi sistemi kilitledi. Uygulamanın başında bu duruma dikkat çekip, maaş bağlanması işleminin 2 yıla kadar uzayabileceğini yazılarımda ifade etmiştim. Seçimden önce 200 bine yakın sigortalı için emekli aylığı bağlama işlemi yapılmıştı. Sosyal Güvenlik Kurumu fazla mesai uygulaması ve diğer birimlerden personel kaydırarak işlemleri hızlandırmaya çalıştı. Ancak özellikle büyükşehirlerde örneğin İstanbul'da 500 bin dosyanın olması işleri zorlaştırdı.
Kişinin hem SGK'ya hem de Bağ-Kur'a bağlı hizmeti var ise; hizmetleri birleştirmek için yapılan hem il içi hem de iller arası yazışmalar hatta aynı bina içinde yan servise yazılan yazıların cevapları bile çok uzun sürelerde ilgili birime ulaştırılmaktadır. Hatırlanacağı üzere bir önceki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı eskiye ait bazı evraklara ulaşamadıklarını da mazeret olarak iletmişti.
İktidar temsilcilerinin 1 milyon 600 bin EYT'liye maaş bağladık, başvuruların da %10'unu reddettik şeklindeki açıklamaları maalesef gerçeği yansıtmıyor. Eğer söylenen doğru olsa idi, 600 binin üzerinde kişi emekli aylığı bağlanmasını 6 aydır beklemiyor olurdu. Sosyal Güvenlik Kurumu yaşlılık aylığı istatistiklerine baktığımızda; Mart 2023'te 99.007 kişi, Nisan 2023'te 353.150 kişi ve Mayıs 2023'te 828.555 kişi emekli olmazdı. Yine Sosyal Güvenlik Kurumu emekli aylığı ödemelerine ilişkin istatistiklere baktığımızda; 1 milyon 600 bin kişiye aylık bağlandığını gösteren rakamların bu istatistiklerde yer almadığını da görüyoruz.
Sosyal Güvenlik Kurumu'nun haziran ve temmuz ayına ilişkin verileri henüz açıklanmamış olmakla birlikte, EYT kapsamında gerek kanun çıktığında ve gerekse daha sonraki süreçte başvuran (her ay yaklaşık 100 bin kişi süresi dolarak EYT kapsamında emekliliğe başvuruyor) ve dosyaların büyük çoğunluğu büyükşehirlerde olan 600 bin kişi emekli maaşı bekliyor.
GECİKME NELERE NEDEN OLUYOR?
İşten ayrılıp da EYT'ye başvuran, halen de emekli olamayanlar şu sıralar devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanmama riski ile karşı karşıya kaldı. EYT'ye 3 Mart tarihinde başvurup da aynı tarihte işten ayrılanlar ya da işten çıkarılanlar için devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanmak için geçerli olan 100 günlük süre doldu. Bu kapsamda olanlar sağlık hizmetlerinden artık para ile faydalanacak.
Emekli olabilmek için borçlanma yapan, bunun için banka kredisi alan kişiler, maaşa kavuşamadıkları için bankaların icraları ile karşılaşıyorlar.
Bağ-Kur sigorta geçişlerinde sigortalının emeklilik başvurusundan sonra sistem güncellemeleri geç yapıldığı için ilave Bağ-Kur borcu da çıkabiliyor. Bu durumda eğer sistemde gözüken Bağ-Kur borcu tutarı brüt asgari ücretin 2 katından fazlaysa, borç ödendikten sonra yeni talep yapılmış gibi emeklilik başvurusu işleme alınıyor. Bu durumda olan binlerce kişi hem Bağ-Kur borcunu ödemek zorunda kalıyor hem de maaş bağlanma tarihi ödeme tarihine çekilerek, 2-3 aylık emekli maaşı kendisine ödenmiyor. Borç tutarı brüt asgari ücret tutarının 2 katından az ise borç ödendikten sonra ilk başvurusuna konu tahsis tarihi esas alınıyor, maaş kaybı olmuyor.
Geç emekli aylığı bağlananlar ciddi maddi kayıplara da uğrayacak, enflasyon karşısında erimiş halde maaşlarına kavuşacaklar. Örneğin; mart ayında emeklilik talebinde bulunup nisanda aylığı başlaması gereken ve halen aylık alamayan bir kişiye eylül ayında aylık bağlanırsa; nisan-mayıs-haziran maaşı, eski maaşı ne ise o tutardan ödenecek, temmuz ve ağustos maaşlarına ise temmuz zammı eklenecek.
Sosyal Güvenlik Mevzuatı'na göre; tahsis tarihinden itibaren 3 aylık sürede emekli aylığı bağlanması zorunluluğu, tahsis süreci için geçen süre dikkate alınmadan uygulandığı için idare “hizmet kusuru” nedeniyle açılacak olan davalardan da kurtulmaya çalışıyor. Ayrıca “avans ödemesi” uygulaması hukuken mümkün iken, bu olanağı da başvuru sahiplerine tanımıyor.
Durumu şöyle özetlemek istiyorum; verilen büyük bütçe açığı nedeniyle EYT kapsamında emekli edilenlerin oluşturacağı finansman yükü zamana yayılmak isteniyor ve bu yüzden frene basıldı. Siz istediniz, biz yasayı çıkardık ama ödeme bizim istediğimiz zamanda olacak mesajı veriliyor.
GÜNCEL
Sayfa başına git
