Esrarengiz grafiti sanatçısı Banksy, ismini yıllar önce açıklamış: Robbie.
Player yükleniyor...
Haberler / Dünya
21 Kasım 2023 Salı 08:40
Yeni ortaya çıkan 2003 tarihli bir BBC radyo kaydında sunucu Banks’ya şöyle soruyor: “Adınız Robert Banks mi?” Banksby, “Robbie” diye yanıt veriyor.
Radio 4 yayınında Banksy’nin sesini duymak mümkün.
Sokak sanatının ‘efsane’si Banksy’nin kim olduğu bilinmiyor.
2019’da ITV haber kanalı, arşivinde Banksy’nin 2003 yılında yapılmış bir söyleşi keşfettiğini öne sürmüştü. Bu Banksy ile yüz yüze yapılan tek söyleşi olarak biliniyor. ITV haberinde, sanatçının 35 saniye süren bir konuşması yer alıyor. Bu konuşma sırasında kendisi beyzbol şapkası takıyor ve yüzünün alt tarafı bir tişörtle kaplanmış; sadece gözleri, kaşları ve alnı görülebiliyor.
Banksy hakkında kolaylıkla ulaşılabilecek diğer kaynaklar Instagram sayfası ve internet sitesi, Oscar adayı belgeseli, ‘Duvar ve Parça’ (Wall and Piece) adlı otobiyografisi. Banksy, belgeselinde kapüşonlu, sesi bozuk bir siluet olarak gözüküyor.
9 Soruda: Her yönüyle Banksy
Sokak sanatının ‘efsane’ sıfatını hak eden imzası… Her işi beğeni gördüğü kadar merak da uyandırıyor…
Kim bu Banksy? Kimilerine göre müzisyen Robert Del Naja o. Belki de graffiti sanatçısı Robin Gunningham. Yoksa birlikte sokak sanatı yapan bir sanatçı kolektifi mi?
Kim olduğunu bilmesek de 1990’lardan beri yaptığı sokak sanatıyla ünlenen Banksy hakkında pek çok bilgiye sahibiz.
[caption id="attachment_166221" align="aligncenter" width="928"]ROBERT GUNNİNGHAM[/caption]
1.Banksy hakkında bildiklerimiz neler?
Eski menajeri ve fotoğrafçısı Steve Lazarides tarafından çekilmiş fotoğraflarda, Banksy olduğu belirtilen kişi farklı yerlerde ünlü grafitileri üzerinde çalışırken, ‘arkadan’ görülüyor. Fotoğraflar: BBC
Kendini Instagram sayfasında ‘fazla abartılmış graffiti sanatçısı’ olarak tanıtan Banksy’nin İngiltere’nin güneybatısındaki Bristol şehrinde büyüdüğü biliniyor. Son zamanlarda polislere karşı gösterileriyle gündeme gelen şehir, liberal bir kültüre sahip. Banksy muhtemelen Bristol’da yıllar önce sokak sanatçılarının oluşturduğu ‘DryBreadZ Crew’ (DBZ) graffiti gurubunun bir üyesiydi.
Banksy’nin kimliği hakkında şu ana dek ortaya atılmış en güçlü iddia şu: O, Robin Gunningham adlı bir sanatçı. Londra’daki Queen Mary Üniversitesi’nden bir gurup bilim insanının, seri suçluların kimlik tespitinde kullanılan coğrafi profilleme tekniği aracılığıyla vardığı sonuca göre Banksy, Gunningham’dan başkası değil.
Kimliğiyle ilgili bir başka iddiaya göre Banksy ‘Massive Attack’ solisti Robert del Naja. Bu iddia ilgi çekiçi olsa bile arkadaş çevresi ve ortak bir geçmişten kaynaklanan bir yanılgıdan ibaret görünüyor. Robert Del Naja müzik kariyerine başlamadan önce Bristol’da ‘3D’ adını kullanan bir graffiti sanatçısıydı. 1990’larda Banksy’ye ilham kaynağı olduğu ve ondan yaklaşık 10 yaş büyük olduğu düşünülüyor; ikilinin yakın arkadaş olduğu belirtiliyor. İddia bizzat ‘3D’ tarafından da yalanlanmıştı.
[caption id="attachment_166222" align="aligncenter" width="660"]ROBERT DEL NAJA[/caption]
Peki şu anda Banksy’nin gerçek kimliğini öğrenmeye ne kadar yaklaştık? 2019’da ITV haber kanalı, arşivinde Banksy’nin 2003 yılında yapılmış bir söyleşisini keşfettiğini iddia etti. Bildiğimiz kadarıyla bu Banksy ile yüz yüze yapılan tek söyleşi. ITV muhabiri Haig Gordon tarafından hazırlanan iki dakikalık haberde, sanatçının 35 saniye boyunca süren bir konuşması yer alıyor. Bu konuşma sırasında kendisi beyzbol şapkası takıyor ve yüzünün alt tarafı bir tişörtle kaplanmış; sadece gözleri, kaşları ve alnı görülebiliyor.
Peki onun hakkında başka bilgi kaynaklarımız neler? Kendi kullandığı Instagram sayfası ve internet sitesi, Oscar adayı bir belgeseli, en bilinen kitabı ‘Duvar ve Parça’ (Wall and Piece) adlı bir otobiyografisi ve daha önce basılmış diğer kitapları herkesin kolaylıkla ulaşabileceği kaynaklar. Banksy, 2011 Oscar adayı belgeselinde kapüşonlu, sesi bozuk bir siluet olarak gözüküyor.
Kitap, belgesel ve görüntü gibi kaynakları inceledikten sonra Banksy’nin orta yaşlarda İngiliz bir erkek olduğunu kesin olarak söyleyebiliriz.
2.Sanatının önemi nereden geliyor?
Banksy’nin 7,5 milyon sterline (76 milyon 800 bin lira) satılan ‘Bana Monet’yi Göster’ adlı eseri. Monet’nin Fransız empresyonist ressamın ‘Nilüfer‘ serisinden ‘Japon Köprüsü‘nü yeniden yorumlandığı eser, toplumdaki çevre duyarsızlığı ve aşırı tüketim alışkanlığının eleştirisi olarak yorumlanıyor. Fotoğraf: Reuters
Banksy’nin, graffiti sanatının algılanmasında bir devrim yarattığını söylemek abartı olmaz. Geçmişte sokak sanatı ve graffitinin vandalizm olduğu düşünülüyordu. Banksy, bu anlayışı tamamen değiştirdi. Graffiti artık vandalizm değil, farklı yaşlardan ve farklı kökenlerden insanların iletişim araçlarından biri haline geldi. Banksy, sanatın evrensel bir dil olduğunu kanıtladı; başarısı çok farklı kesimlerin sokak sanatına ilgi duymasına neden oldu.
Belki de asıl sormamız gereken soru çağımızın en esrarengiz sanatçısı Banksy’nin, gerçekte kim olduğu değil de sanatıyla ilgili olmalı; belki de kimliğini gerçekten bilmekte fayda yok ve bir sır olarak kalması en iyisi.
Sanatın ötesinde, Banksy’nin eserleri eğitici değer taşıyor, çünkü sanatı, savaş, eşitsizlik ve mülteciler gibi önemli konulara odaklanıyor ve bu konuları işlerken mizah ve ironi kullanıyor.
Ağustos 2020’de Banksy’nin Akdeniz’de risk altındaki mülteciler için özel olarak bir kurtarma botunu finanse ettiği ortaya çıktı. Adını Louise Michel’den alan eski Fransız donanması teknesi, elinde kalp şeklinde pembe bir şamandıra tutan genç bir kızın Banksy stilinde boyanmış resmiyle dikkat çekti.
Fotoğraf: Instagram
Banksy, COVID-19 salgını sırasında da Britanya’daki Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) çalışanlarına bir hediye olarak Mayıs 2020’de ‘Game Changer’ (Oyun Değiştirici) adlı bir tabloyu Southampton şehrinde bir hastaneye hediye etti.
Game Changer
Hediye, Mart 2021’de NHS ile ilgili bir hayır kurumuna fayda sağlamak için 14.4 milyon sterline satıldı ve Banksy’nin en pahalı eseri olarak kayda geçti.
3. Gizli kimliği, başarısı için neden hayati önem taşıyor?
Banksy’nin Instagram hesabından pandemi döneminde, “Eşim evden çalışmamdan nefret ediyor” diye paylaştığı fotoğraf. Fotoğraf: Instagram
Kimliğini saklaması, Banksy’nin uluslararası bir sanatçı olarak sağladığı başarısında önemli bir etken. Çünkü kimliğinin bilinmezliğinden kaynaklanan gizem, anonim kaldığı sürece sanatseverlerin ona ilgisini körüklüyor ve çalışmalarının sıkı sıkı takip edilmesini sağlıyor.
Ayrıca graffiti sanatı çoğunlukla yasadışı olduğundan ve genellikle izinsiz yapıldığından, anonimlik graffiti sanatçıları için kritik önem taşıyor. Bu nedenle Banksy’nin kimliğini gizlemesi, kendisini ve sanat eserlerini yasal olarak korumasının başka bir yolu. Banksy eski bir söyleşisinde belirttiği gibi, bir graffiti sanatçısının kimliği bilindiği sürece gerçek bir graffiti sanatçısı olması zor.
4. Politik mesajları ne?
Hayli ses getiren işlerinden biri: Britanya milletvekilleri maymun olarak resmedilmiş. ‘Oyun Değiştirici’ye kadar en pahalı eseri buydu. 2019’da 9.9 milyon sterline satıldı.
Banksy’nin sokak sanatı, insan hakları, savaş karşıtlığı, terörizm, siyasi otorite, anti-kapitalizm, anti-emperyalizm, nihilizm ve anarşizm dahil başlıca küresel meseleler hakkında eleştirel yorumlar içeriyor. Banksy’nin eserleri çoğunlukla sistem karşıtı tavırlarını yansıtıyor. Ayrıca anti-kapitalist bir aktivist olarak Banksy, kendi eserlerinin yüksek fiyatlara satılmasından rahatsız olduğunu dile getiriyor.
Banksy, 2017 Britanya genel seçimleri sırasında, Bristol seçim bölgesinde Muhafazakar adaylara oy verilmemesi durumunda seçmenlere ücretsiz bir hediye vadetmiş, fakat yasal olmadığı anlaşılınca teklifi geri almıştı. Ayrıca, Brexit referandumu sonrasında, Britanya parlamentosundaki milletvekillerini maymun olarak karikatürize ederek bir kez daha dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştı.
Yoğunlaştığı diğer konular arasında Filistin konusu, doğa, tüketimcilik, eşitsizlik, hayvan hakları ve mülteci hakları yer alıyor.
5. En fazla ses getiren eseri hangisi?
Fotoğraflar: Reuters
Banksy, Britanya’nın Filistin’deki varlığının 100’üncü yıldönümüne denk gelen 2017’de, Beytüllahim’de ‘Walled Off Hotel’in (Duvarın Arkasındaki Otel) kurulmasını finanse etti.
Sami Musa, Dominique Petrin ve Banksy tarafından tasarlanan herkese açık bu otelde, yatak odalarının her biri İsrail ile Batı Şeria’yı ayıran ve üzerinde Banksy’nin de Filistin sorunu üzerine birçok graffitisi bulunan ‘Ayrım Duvarı’na (Separation Barrier) bakıyor.
Bu otel aynı zamanda çağdaş bir sanat galerisine de ev sahipliği yapıyor. Bizzat Banksy, oteli ‘dünyanın en kötü manzaralı oteli’ diye tarif ediyor. Banksy’nin bu projesi, hem bir protesto aracı, hem de aslında tamamen işlevsel bir otel. Kendi internet sitesinde açıkladığı gibi, herkesin ziyaret edebileceği bu otel, yerel halk tarafından çalıştırılıyor.
En popüler eseri, ‘Balonlu Kız.’ Satışında Banksy’nin bir ‘sürpriz’i vardı.
Ekim 2018’de, Londra’da Sotheby’s Müzayede Salonu’nda Banksy’nin en çok tanınan eserlerinden ‘Balonlu Kız’ (Girl With Balloon) 1 milyon sterline satıldı. Hemen ardından, Banksy’nin önceden içine monte ettiği düzenek sayesinde resmin kendi kendini imha etmesi salondaki herkesi ve izleyenleri şoke etti. Banksy, ‘Balonlu Kız’ın parçalanmasının nedenini sanatın ticarileşmesine karşı bir eylem olarak açıkladı. Günlerce konuşulan bu eylem sonucu portre, parçalanması nedeniyle ‘Balonlu Kız’ yerine ‘Aşk Çöpte’ (Love is in the Bin) diye isimlendirildi. İlginç olan şu ki bu eylem, portrenin satışını iptal ettirmedi.
6.Kimliğini bu kadar uzun süre gizli tutmayı nasıl başardı?
Peki Banksy’nin onca ününe rağmen kimliğini gizleyebilmesinin sırrı ne?
Banksy’nin bu kadar uzun süre isimsiz kalmayı başarmasının, kimliğini korumak için çabalayan, sadık yakın arkadaş çevresi sayesinde olduğu düşünülüyor.
Diğer bir neden ise vizyoner ve yaratıcı bir sanatçı olarak, gizli kimliğinin kendisine getirdiği çekiciliğin farkında olması ve bunu sokak sanatının tekniklerini de kullanarak koruyabilmesi. Çevresiyle uyum sağlama yeteneği sayesinde on yıllardır başarılı oldu ve bunun devam etmemesi için bir neden yok.
7. Ona dünya çapında beğeni kazandıran şey ne?
Anti-kapitalist ve savaş karşıtı tutumuyla bilinen Banksy, eserlerinde işlediği evrensel ve özgürlükçü temalarıyla konuşuluyor. Graffitilerinin verdiği evrensel barış ve sevgi mesajları tüm dünyada hayranlık yaratmaya devam ediyor. Ve böyle bir global hayran kitlesi ona tam anlamıyla bir uluslararası sanatçı kimliği kazandırıyor.
Banksy’nin graffiti algısı üzerindeki etkisi, gerçek sanat olarak algılananı değiştirmesi ve sokak sanatçısı olarak tanınabilirliği başarısını kısmen açıklıyor.
Doğası gereği toplumsal sorunlara dikkatimizi çekmeye çalışan ve bir eleştiri alanı yaratan bu sanat türü Banksy’nin toplumun farklı kesimlerinden geniş bir seyirci kitlesine ulaşmasını sağladı.
Ancak ona bunca ünü kazandıran belki de en önemli şeylerden biri yıllardır gerçek kimliğini saklamayı başarması diyebiliriz. Aslında tüm dünyanın bildiği fakat kimsenin tanımadığı sanatçı hakkında az da olsa bildiklerimiz bu gizem faktörünü besliyor ve onu daha çok tanımak istememize sebep oluyor.
Banksy politik duruşunu ve özgürlükçü düşüncelerini kendine has, ironi ve kara mizah anlayışından faydalanarak aktarıyor. Dünyanın çeşitli yerlerinde rastlayabileceğimiz eserlerindeki bu özgünlük ve graffiti sanatına kattığı değer, kendisini tanımasak da eserlerin ona ait olduğunu tahmin etmemizi sağlıyor.
8. Söylemek istediği ile algılanan ne kadar örtüşüyor?
Banksy’nin siyasi ve toplumsal görüşleri gayet açık. Fakat, çalışmaları aracılığıyla bu inançlara ve felsefelere sadık kalmayı başarıyor mu?
Örneğin, Sotheby’s’daki satış sırasında, Banksy’nin sözde ticari karşıtı bir ifade olarak tasarladığı parçalanmış sanat eseri, aslında eserin fiyatının daha da artmasına neden oldu.
Bu nedenle Banksy’nin gerçek bir anti-kapitalist sanatçı olup olmadığına dair eleştiriler ağırlık kazanıyor.
9. Banksy’yi eleştirenler ne diyor?
‘Black Mirror’ yazarı Charlie Brooker dahil bazı sanat eleştirmenleri, en popüler İngiliz çağdaş sanatçı olmasına rağmen Banksy’nin çalışmalarını popülizm ve basitlikle eleştiriyor. Banksy’nin eserlerinin aslında insan duygularını acımasızca, kaba ve tek boyuta indirgediği öne sürülüyor.
Guardian’ın sanat eleştirmenlerinden Jonathan Jones’e göre Banksy’nin sanatını anlamak zaman, çaba ve tutku gerektirmiyor; sanatıyla vermeye çalıştığı mesaj o kadar açık ki yoruma ve belirsizliğe asla yer bırakmıyor. “[Banksy’nin] sanatını popüler yapan şey, aslında sanat eksikliği. Gerçek sanat karmaşık, belirsiz ve çoğu zaman anlaşılması zor olandır.”
Ayrıca, onu eleştirenler, eserleri bu kadar ticarileştiğinde, yaygınlaştığında ve astronomik fiyatlara satıldığında ne ölçüde gerçek bir anti-kapitalist sanatçı olarak kalabileceğini sorguluyor.
Soru-yanıt bitti.
Son söz: Banksy’nin kimsenin yadsıyamayacağı popülerliği, sanatının değerinden mi, yoksa şimdiye kadar çok iyi koruduğu anonimliğinden mi? Popülaritesi sanatından mı, gizeminden mi? Anonimliği sanatının önüne geçiyor mu? İlgimizin odağı eserleri mi, yoksa kendisi mi? Kimliğini bilseydik, sanatını aynı şekilde över ve ona bu kadar hayran kalır mıydık? Emin olmak zor.
Banksy Ukrayna’daki işlerini doğruladı: Yedi mural, tekmili birden
Ukrayna’nın savaştan zarar gören bölgelerine grafitileriyle imza atan Banksy toplamda yedi mural yaptığını doğruladı.
Britanyalı sokak sanatçısı Banksy, başkent Kiev, Irpin banliyösü ve Rus bombardımanlarından en çok etkilenen Borodyanka kasabası da dahil olmak üzere Ukrayna’nın çeşitli yerlerinde yedi duvar resmi yaptığını doğruladı.
Geçen hafta üç yeni grafitinin ortaya çıkmasından sonra Banksy’nin ülkede olduğuna dair spekülasyonlar artmıştı. Art News haberi göre gizemli sanatçı yedi eseri de sahiplendi. Yeni eserler, Banksy’nin bir yıldan uzun süredir ilk kez kamuya açık duvar resimleri.
Murallerde; gaz maskesi takan sabahlıklı kadın, tankın üstündeki devasa penis, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i judoda mindere seren erkek çocuk, tahterevalliye binen iki çocuk, banyo yapan yaşlı adam, biri amuda kalmış, diğeri kurdeleyle jimnastik yapan iki sporcu var.
(DİKEN/ GÜLCE NAZ ÖZKAN)
ROBERT GUNNİNGHAM[/caption]
ROBERT DEL NAJA[/caption]
Peki şu anda Banksy’nin gerçek kimliğini öğrenmeye ne kadar yaklaştık? 2019’da ITV haber kanalı, arşivinde Banksy’nin 2003 yılında yapılmış bir söyleşisini keşfettiğini iddia etti. Bildiğimiz kadarıyla bu Banksy ile yüz yüze yapılan tek söyleşi. ITV muhabiri Haig Gordon tarafından hazırlanan iki dakikalık haberde, sanatçının 35 saniye boyunca süren bir konuşması yer alıyor. Bu konuşma sırasında kendisi beyzbol şapkası takıyor ve yüzünün alt tarafı bir tişörtle kaplanmış; sadece gözleri, kaşları ve alnı görülebiliyor.
Peki onun hakkında başka bilgi kaynaklarımız neler? Kendi kullandığı Instagram sayfası ve internet sitesi, Oscar adayı bir belgeseli, en bilinen kitabı ‘Duvar ve Parça’ (Wall and Piece) adlı bir otobiyografisi ve daha önce basılmış diğer kitapları herkesin kolaylıkla ulaşabileceği kaynaklar. Banksy, 2011 Oscar adayı belgeselinde kapüşonlu, sesi bozuk bir siluet olarak gözüküyor.
Sayfa başına git
GÜNCEL